Επιμέλεια: Λάμπρος Σ.Τσόγκας
Αντεισαγγελέας Εφετών Λάρισας
===Με το άρθρο 1 Ν.2127/1993 καθορίστηκε η επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στη διακίνηση συγκεκριμένων αγαθών. Ήδη με το άρθρο 53 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα οι προβλέψεις για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης ενσωματώθηκαν στον εν λόγω Κώδικα.
Το εν λόγω άρθρο έχει ως εξής:
Άρθρο 53
Επιβολή του φόρου
Επιβάλλεται Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) στα ενεργειακά προϊόντα, στην ηλεκτρική ενέργεια, στην αλκοόλη, στα αλκοολούχα ποτά και στα βιομηχανοποιημένα καπνά και καθορίζονται τα περί παραγωγής, μεταποίησης, κατοχής, κυκλοφορίας και ελέγχου των προϊόντων αυτών, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντα Κώδικα.
===Ειδικά για τη διακίνηση καπνού άξια μνείας είναι η διάταξη του άρθρου 111 του Ε.Τ.Κ. Τούτη αποτελεί τη νομική βάση για την υποστήριξη της άποψης, που υιοθετείται στη νομολογία του Αρείου Πάγου (βλ. σχετ. ΑΠ 22/2020) ότι η εισαγωγή καπνού από χώρες της Ε.Ε στην Ελλάδα δεν συνιστά λαθρεμπορία αλλά απλή τελωνειακή παράβαση. Η πιο πάνω διάταξη έχει ως εξής:
Παρ.1α) για τα βιομηχανοποιημένα καπνά που παράγονται νόμιμα εκτός καθεστώτος αναστολής ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) εισπράττεται κατά την παραλαβή των ενσήμων φορολογικών ταινιών και πριν αυτά εξαχθούν από το καπνεργοστάσιο,
β) για τα βιομηχανοποιημένα καπνά που εισάγονται από τρίτες χώρες, ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) εισπράττεται κατά τον τελωνισμό τους σε ανάλωση.
Παρ.2. Η βεβαίωση και είσπραξη του φόρου γίνεται κατά το χρόνο που αυτός είναι απαιτητός, επί του παραστατικού της παραγράφου 2 του άρθρου 109 του παρόντα Κώδικα, στο οποίο επισυνάπτονται και οι υπό της παραπάνω παραγράφου 1 προβλεπόμενες καταστάσεις φορολογίας.
Προσοχή: Η διάταξη στην περίπτωση του εδαφίου α’ της παρ.1 απαιτεί η παραγωγή (προφανώς εντός της Ελλάδας) του βιομηχανοποιημένου καπνού (που τελεί εκτός καθεστώτος αναστολής) να έχει γίνει νόμιμα.
===Για τις προϋποθέσεις με τις οποίες καθίσταται απαιτητός και εισπράττεται ο εν λόγω ειδικός φόρος ενδιαφέρουσα είναι η υπ’αριθ.662/2013 απόφαση του Σ.τ.Ε. Η εν λόγω απόφαση έχει ως εξής:
«Ο ειδικός φόρος κατανάλωσης καθίσταται απαιτητός και εισπράττεται και σε περίπτωση που τα προϊόντα έχουν ήδη τεθεί σε ανάλωση σε άλλο κράτος μέλος και βρίσκονται στην κατοχή προσώπου για εμπορικούς σκοπούς στο εσωτερικό της χώρας». Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι το ελληνικό κράτος εισπράττει τον προβλεπόμενο από τη νομοθεσία του για τα βιομηχανοποιημένα καπνά ειδικό φόρο καταναλώσεως, εφόσον τα εν λόγω προϊόντα παράγονται στο εσωτερικό της χώρας ή εισάγονται στο εσωτερικό της χώρας. Γενεσιουργός λόγος γενέσεως της σχετικής φορολογικής οφειλής είναι η θέση σε ανάλωση στο εσωτερικό της χώρας των εν λόγω προϊόντων, ως θέση δε σε ανάλωση θεωρείται, κατά νόμο. οποιαδήποτε αντικανονική, εντός της χώρας, έξοδος από το καθεστώς αναστολής των εν λόγω εμπορευμάτων ως και οποιαδήποτε αντικανονική εισαγωγή αυτών στην χώρα. Στην περίπτωση που τα εμπορεύματα αυτά έχουν τεθεί σε ανάλωση, υπό την προεκτεθείσα έννοια, εντός άλλου κράτους μέλους, οι ελληνικές αρχές είναι αρμόδιες προς είσπραξη του ειδικού φόρου καταναλώσεως, εάν τα εν λόγω εμπορεύματα βρίσκονται στην κατοχή προσώπου για εμπορικούς σκοπούς στο εσωτερικό της χώρας ( βλ. και απόφαση της 29ης Απριλίου 2010, C-230/08, Dansk Transport og Logistik, σκ. 112-116, διάταξη της 8ης Μαρτίου 2012, C- 333/11, Febetra). Εξ άλλου, κατ’ αρθρ. 67 του ν. 2127/1993 «η με οποιονδήποτε τρόπο διαφυγή ή απόπειρα διαφυγής της καταβολής των οφειλόμενων φόρων και λοιπών επιβαρύνσεων, καθώς και η μη τήρηση των διατυπώσεων που προβλέπονται από το νόμο, με σκοπό τη μη καταβολή των ως άνω φόρων και λοιπών επιβαρύνσεων, χαρακτηρίζονται ως λαθρεμπορία κατά τις διατάξεις του Τελωνειακού Κώδικα και επισύρουν το υπό αυτών προβλεπόμενο πολλαπλούν τέλος και αν ακόμη κριθεί αρμοδίως ότι δεν συντρέχουν τα στοιχεία αξιοποίνου λαθρεμπορίας».
===Με βάση τα προαναφερθέντα πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι όταν υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις διαπίστωσης της πράξης της λαθρεμπορίας ενόψει του ότι γίνεται διάθεση στην εγχώρια αγορά προϊόντων που είχαν τεθεί σε καθεστώς αναστολής, ότι είχε γίνει χρήση πλαστών εγγράφων κατά τη διακίνηση των αγαθών δεν είναι αναγκαίο να εξειδικεύεται ο τρόπος εισαγωγής (δηλαδή από χώρα της Ε.Ε ή από τρίτη χώρα). Επίσης όταν κατέχεται από τον δράστη ποσότητα καπνού που είχε εισαχθεί από τρίτη χώρα, αφού δεν προκύπτει η επικόλληση ταινίας από χώρα της Ε.Ε ή η προσκομιδή παραστατικών απόκτησης της ποσότητας από χώρα της Ε.Ε, τότε δεν είναι αναγκαίο για την αιτιολογία της απόφασης η εξειδίκευση της τρίτης χώρας προέλευσης. Ακολουθούν περιλήψεις αποφάσεων του Αρείου Πάγου σχετικά με τα πιο πάνω θέματα.
Α) ΑΠ 366/2013
Για τη στοιχειοθέτηση της λαθρεμπορίας άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης, δεν ήταν απαραίτητη η αναφορά του τρόπου εισαγωγής και της χώρας προέλευσης της αλκοόλης, εκτός ή εντός ΕΕ, αφού η λαθρεμπορία των κατηγορουμένων έγινε κατά τις παραδοχές, με παράνομη διάθεση στην κατανάλωση στην αγορά της Ελλάδος 12.503,34 λίτρων άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης που είχαν αυτοί οι ίδιοι αγοράσει και παραλάβει για ποτά του ποτοποιείου τους, με ειδικό καθεστώς αναστολής, χωρίς δηλαδή την καταβολή του ΕΦΚ κλπ φόρων και με αγορά και κατοχή 2.571 λίτρων ένυδρου αλκοολικού υγρού με ποσότητα 1817,70 λίτρα άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης, με απώλεια του Δημοσίου των αναλογούντων για τις ποσότητες αυτές δασμών και φόρων κατανάλωσης και όχι εισαγωγικών δασμών.
Β) ΑΠ 820/2011
Ορθή και ειδικά αιτιολογημένη καταδίκη του αναιρεσείοντα για λαθρεμπορία με τη χρήση πλαστών τελωνειακών εγγράφων ως προς το τέλος ταξινόμησης αυτοκινήτου, καθώς αναφέρονται στην αιτιολογία της αποφάσεως τα αποδεικτικά μέσα κατά το είδος τους (καταθέσεις μαρτύρων, πρακτικά πρωτοβάθμιας δίκης και τα σ’ αυτά αναφερόμενα έγγραφα, έγγραφα που αναφέρονται στα πρακτικά της δευτεροβάθμιας δίκης, απολογία κατηγορουμένου), από τα οποία συνήγαγε το Δικαστήριο τα περιστατικά που εκτέθηκαν και οδηγήθηκε στην καταδικαστική του κρίση, ενώ δεν υπήρχε κατά νόμο ανάγκη να παραθέσει αναλυτικά και να εκθέσει τι προκύπτει χωριστά από το καθένα από αυτά. Η αιτίαση του αναιρεσείοντος ότι δεν τελέσθηκε το έγκλημα της λαθρεμπορίας για το οποίο καταδικάσθηκε, αλλά απλή τελωνειακή παράβαση κατ’ άρθρο 137 παρ. 1 Ν 2960/2001, καθόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση το λαθρεμπόρευμα ήταν κοινοτικό αυτοκίνητο (από χώρα της ΕΕ) είναι απορριπτέα ως αβάσιμη, ως ερειδόμενη επί εσφαλμένης προϋπόθεσης της άσκησης της ποινικής δίωξης σε βάρος του, δηλονότι κατά τις παραδοχές της προσβαλλόμενης απόφασης ο αναιρεσείων (ενεργώντας από κοινού με άλλους) επιχείρησε και πέτυχε με τη χρήση πλαστών τελωνειακών παραστατικών την ταξινόμηση αυτοκινήτου εισαχθέντος από την αλλοδαπή, χωρίς να καταβληθούν οι προβλεπόμενοι δασμοί, φόροι και λοιπές επιβαρύνσεις, που ανέρχονταν στο ποσό των 32670,78 ευρώ και όχι όπως εσφαλμένα ισχυρίζεται ότι εισήγαγε για πρώτη φορά από χώρα της ΕΕ το αυτοκίνητο μάρκας MERCEDES.
Γ) ΑΠ 379/2017
Ως προς την πρώτη αιτίαση, σύμφωνα με τις παραδοχές της προσβαλλόμενης απόφασης, τα ανευρεθέντα τσιγάρα και οινοπνευματώδη, εισήχθησαν στο Ελληνικό έδαφος, από άγνωστη χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως εκ τούτου, ο προσδιορισμός της ακριβώς (τρίτης μη ευρωπαϊκής χώρας) δεν ήταν απαραίτητος για την αιτιολογία και δεν ασκεί έννομη επιρροή, αφού, σε κάθε περίπτωση η εισαγωγή της από χώρα, εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης , χωρίς να καταβληθούν οι εισαγωγικοί δασμοί, είναι πράξη ποινικώς κολάσιμη, χαρακτηριζόμενη ως λαθρεμπορία, σύμφωνα και με τις νομικές σκέψεις που προαναφέρθηκαν, μόνο δε στην περίπτωση που ο εισαγωγέας και ο κάτοχος εισάγει αυτά από χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (γεγονός που δεν συμβαίνει εν προκειμένω) δεν διαπράττει λαθρεμπορία, αλλά απλή τελωνειακή παράβαση και συνεπώς δεν είναι αξιόποινη και η κατοχή.
Συνεπώς ο από τους αναιρεσείοντες προβαλλόμενος ως άνω αναιρετικός λόγος περί ελλείψεως αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης για τους παραπάνω λόγους είναι αβάσιμος κατ’ ουσίαν και απορριπτέος.
===Ειδικά για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στα αλκοολούχα ποτά ισχύει το άρθρο 84 του Ε.Τ.Κ . Απαιτείται προσοχή στην περιπτωσιολγία καταβολής του, αφού τούτος επιβάλλεται στα αλκοολούχα ποτά που παράγονται στο εσωτερικό της χώρας, προέρχονται από άλλα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), εισάγονται από τρίτες χώρες και προορίζονται να καταναλωθούν σε άμεση συσκευασία λιανικής πώλησης στο εσωτερικό της χώρας. Για την καταβολή του επικολλώνται ειδικές ταινίες. Το εν λόγω άρθρο έχει ως εξής:
Άρθρο 84
Ένσημες ταινίες φορολογίας αλκοολούχων ποτών
1. Στα αλκοολούχα ποτά που παράγονται στο εσωτερικό της χώρας, προέρχονται από άλλα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) ή εισάγονται από τρίτες χώρες και προορίζονται να καταναλωθούν σε άμεση συσκευασία λιανικής πώλησης στο εσωτερικό της χώρας και στα οποία επιβάλλεται Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.), επικολλώνται ένσημες ταινίες φορολογίας.
2. Η επικόλληση των ταινιών αυτών γίνεται στους χώρους παραγωγής και διασφαλίζει την καταβολή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) που αναλογεί στο προϊόν.
3. Οι ταινίες αυτές χορηγούνται:
-στους εγκεκριμένους αποθηκευτές και εγγεγραμμένους παραλήπτες, προκειμένου να επικολληθούν σε αλκοολούχα ποτά προερχόμενα από άλλο κράτος-μέλος ή σε εισαγωγείς προκειμένου για ποτά από τρίτες χώρες,
-στους εγκεκριμένους αποθηκευτές ή ποτοποιούς, προκειμένου να επικολληθούν σε αλκοολούχα ποτά εγχώριας παραγωγής,
-στους φορολογικούς αντιπροσώπους εγκεκριμένων αποθηκευτών άλλων κρατών- μελών.
4. Από την υποχρέωση της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου εξαιρούνται τα προϊόντα που εισάγονται από φυσικά πρόσωπα και προορίζονται για ατομική χρήση υπό τους όρους και προϋποθέσεις που καθορίζονται από τις κείμενες διατάξεις.
5. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών δύναται να εξαιρούνται ορισμένα προϊόντα από την υποχρέωση επικόλλησης ενσήμων ταινιών φορολογίας.
6. Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζονται η αξία (κόστος), ο τύπος και οι προδιαγραφές των ενσήμων ταινιών φορολογίας, η διαδικασία χορήγησης, η ημερομηνία έναρξης επικόλλησης αυτών, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια εφαρμογής του παρόντος άρθρου.
===Από τη μελέτη του άρθρου 84 του Ε.Τ.Κ προκύπτει ότι αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη στοιχειοθέτηση της λαθρεμπορίας το αν η κατοχή των εισαχθέντων ποτών εξυπηρετεί ατομικές ανάγκες του κατόχου τους, αφού τότε προβλέπεται απαλλαγή από την καταβολή του ειδικού φόρου κατανάλωσης. ===Ακόμη χρήσιμη για είναι και η Υπ. Απόφαση Α 1056/2020 για τους όρους και διατυπώσεις για την μετουσίωση και την απαλλαγή από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης της αιθυλικής αλκοόλης, που παραλαμβάνεται από βιομηχανίες και βιοτεχνίες, κατ΄ εφαρμογή της περιπτώσεως β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 83 του Ε.Τ.Κ.